Dɔ sia nye ɖoɖo si Humphrey Fellow ene kplɔ, eye wònaa mɔnukpɔkpɔ ame tsitsiwo be woasrɔ̃ ganyawo ŋuti nukpɔsusu veviwo le mɔ si me kɔ eye wòle bɔbɔe nu. Míaƒe taɖodzinue nye be míado ŋusẽ kɔƒenutowo, dɔwɔlawo, kple ame tsitsi siwo ŋu nu mede o le xexeame godoo to nyatakakawo nana le gbegbɔgblɔ adre me be woado ganyawo ŋuti nunya, ganyawo ƒe kelili, kple dzidziɖedzi si anɔ anyi ɖaa ɖe ŋgɔ.
Fifia míele nyatakakadzraɖoƒea wɔm le Eŋlisigbe, Spaingbe, Russiagbe, Fransegbe, Mongoliagbe, Eʋegbe, kple Tajikgbe me—eye akpa sia sɔ kple Eʋegbe me tɔ.
Nyagbewo ƒe teƒe vevitɔ
Ðe gbe si wodona le ganyawo me gɔme, nya ɖeka ɖesiaɖe!
Be ganyawo ŋuti hehenana nanɔ bɔbɔe la, woma nya siwo gbɔna la ɖe hatsotso ene me le gɔmesese ƒe ɖoɖo ene me, be wòanɔ bɔbɔe na ezãlawo be woazɔ ganyawo ŋuti nukpɔsusuwo dzi le woƒe sidzedze kple nuteƒekpɔkpɔ nu :
-
0 (Gɔmedzela): Nya vevi siwo wòle be ame akpa gãtɔ nanya.
-
1 (Titina): Nukpɔsusu siwo gɔme sese sesẽ wu siwo bia be woanya ganyawo ŋuti hehexɔxɔ nyuie vie.
-
2 (Deŋgɔ): Mɔ̃ɖaŋu alo nya tɔxɛ siwo wozãna zi geɖe le ganyawo ŋuti dɔwɔƒewo.
-
3 (Eŋutinunyala): Nya deŋgɔ siwo ku ɖe ganyawo ŋuti ɖoɖowɔwɔ, gazazã ɖe mɔ gbegblẽ nu, sedziwɔwɔ, fintech, kple dijitaal ganyawo ŋu.
Dzidzenu 0 lia
Nya vevi siwo wòle be ame akpa gãtɔ nanya
Ga zazã
Gbesiagbe ganyawo ŋuti ɖoɖowo
Gadzadzraɖo:
Wò gakpɔkpɔ ƒe akpa aɖe ɖoɖo ɖi be nàzã le etsɔme. Ga si nèdzra ɖo naa dedienɔnɔ ne nɔnɔme kpata aɖe do mo ɖa eye wòkpena ɖe ŋuwò nèɖoa taɖodzinu siwo axɔ ɣeyiɣi didi gbɔ.
Gakpɔkpɔ:
Ga si ame alo dɔwɔƒe aɖe kpɔna, eɖanye to dɔwɔwɔ, gadede asi, alo adzɔnuwo alo dɔwɔnawo dzadzra me o.
Gazazã:
Ga home ɖesiaɖe si woazã atsɔ aƒle adzɔnuwo alo dɔwɔnawo, abe nuɖuɖu, ʋuɖoɖo, alo aƒehaya ene.
Gaɖaŋu:
Ðoɖo si wɔa ɖoɖo ɖe gakpɔkpɔ kple gazazã ŋu be woazã ga nyuie eye woaƒo asa na fenyinyi si mehiã o.
Fe:
Ga si wodo si wòle be woaxe, eye ɣeaɖewoɣi la, wodea deme. Ate ŋu atso gadodo le gadzraɖoƒe, gaxɔgbalẽvi, alo gadodo tso xɔ̃wò aɖe gbɔ.
Ga:
Ga ŋutɔŋutɔ si nye gagbalẽ alo gaku, si woate ŋu azã enumake atsɔ aƒle nu.
Gaxɔgbalẽvi:
Fexexe ƒe dɔwɔnu si ana nàzã ga si nèdo le gadzraɖoƒe, eye agba le edzi be nàxee emegbe.
Debit card:
Kpekpeɖeŋugbalẽvi si do ƒome kple gadzraɖoƒe ƒe gakɔnta, si ana nàzã ga si le gadzraɖoƒe ma ko.
Ga si woatsɔ akpɔ nudzɔdzɔ kpatawo gbɔ:
Ga si woɖo ɖi koŋ be woatsɔ axe gazazã siwo womele mɔ kpɔm na o alo nɔnɔme kpatawo.
Ganyawo ƒe taɖodzinu:
Taɖodzinu aɖe si nèdi be yeaɖo kple wò ga, abe gadzadzraɖo ɖe ʋu alo mɔzɔzɔ ŋu ene.
Fetu si woxɔna ŋutɔŋutɔ:
Ga home si ame xɔna ne woɖe adzɔwo kple nudzɔdzɔwo le eme vɔ.
Ganyawo Ŋuti Nusɔsrɔ̃:
Sidzedze kple aɖaŋu si woatsɔ awɔ gazazã ŋudɔ nyuie ahawɔ nyametsotso siwo ŋu wonya nu tsoe.
Gadzraɖoƒe
Ganyawo ŋuti nya siwo bɔ gbesiagbe
Gadzraɖoƒe ƒe Akɔntabubu:
Gadzraɖoƒegbalẽvi si me nèdea ga ɖo be nàdzra ɖo ɖe etsɔme. Gadzraɖoƒea xea ga sue aɖe kpee (deme) wò ɖe wò ga si nèlé ɖe asi ta.
Gazazã ƒe Akɔntabubu:
Gadzraɖoƒe si wozãna hena gbesiagbe gazazãwo, abe fexexe alo nuƒle ene. Zi geɖe la, gaxɔgbalẽvi sia ƒomevi mexɔa deme o.
Dae ɖi:
Ga si nèdea wò gadzraɖoƒe be nàdzrae ɖo alo azãe emegbe.
Gadzraɖoƒe:
Gadzikpɔƒe si naa wò ga nɔa dedie, naa gadzraɖoƒe kple gaxɔgbalẽviwo, eye wònaa ganyawo ŋuti dɔwɔnawo abe gadodo kple gaɖeɖe ene.
Mɔ̃ si Wotsɔna Ðoa Gae:
Mɔ̃ si na nète ŋu ɖea ga, léa ŋku ɖe wò gakɔnta me ga si susɔ ŋu, eye nèwɔa gadzraɖoƒedɔ bubuwo evɔ màyi alɔdzedɔwɔƒe aɖeke o.
Kpekpeɖeŋugbalẽvi si Bu:
Ne gaxɔgbalẽvi bu alo o fi la, ele be woana gadzraɖoƒea nanya enumake be woagazãe le ayemɔ nu o.
Gaɖeɖe:
Nuwɔna si me woɖea ga le gadzraɖoƒe, zi geɖe to gaxɔgbalẽvi alo gadzraɖoƒe siwo le Internet dzi dzi.
Dzidzenu 1 lia
Nukpɔsusu siwo gɔme sese sesẽ wu siwo bia be woanya ganyawo ŋuti hehexɔxɔ nyuie vie.
Gadzraɖoƒe
Ganyawo ŋuti nya siwo bɔ gbesiagbe
Didi:
Ga si woatsɔ ado ga alo fetu si woaxe ɖe ga si wodzra ɖo ta. Èxea deme ɖe ga si nèdo ta eye nèxɔa deme ɖe ga si nèdzra ɖo dzi.
Gadede asi:
Ga zazã atsɔ aƒle nane si ƒe asixɔxɔ le mɔ kpɔm be adzi ɖe edzi le ɣeyiɣi aɖe megbe, abe gaxɔmenu, aƒewo kple anyigbawo, alo asitsaha aɖe ene.
Ŋɔdzi:
Alesi wòate ŋu adzɔe be ga si wotsɔ de eme la ƒe ɖe alo wo katã abu. Zi geɖe la, afɔku siwo lolo wu le gakpɔkpɔ gãwo me.
Dziyiyi:
Ga ƒe asi ƒe dzidziɖedzi le afisiafi, si ɖea ga ƒe nuƒleŋutete dzi kpɔtɔna le ɣeyiɣi aɖe megbe.
Asixɔxɔ dzi ɖeɖe kpɔtɔ:
Nusiwo le nunɔamesi aɖe ƒe asixɔxɔ si bu le ɣeyiɣi aɖe megbe, abe ʋu si vuvu ene.
Nunɔamesiwo:
Nusianu si ŋu asixɔxɔ le eye woate ŋu adzrae alo azãe, abe aƒe, ʋu, alo nudzraɖoƒe ene.
Fewo:
Fe alo agbanɔamedzi siwo woaxe le etsɔme, abe gadodo alo fe siwo womexe o ene.
Kesinɔnu Siwo Wokpɔna:
Vovototo si le nusi le ame si (nunɔamesiwo) kple fe si wònyi (fewo) dome. Edzidzea kesinɔnuwo.
Ga si Wokpɔna:
Ga ƒe ʋuʋu yi ame alo dɔwɔƒe ƒe ganyawo me kple dodo le eme. Sisi nyui fia be ga geɖe ava ge ɖe eme wu dodo.
Ga si woatsɔ awɔ dɔe:
Alesi woate ŋu atrɔ nunɔamesi aɖe wòazu ga bɔbɔe evɔ asixɔxɔ mabu o. Gae nye nunɔamesi si me woate ŋu akpɔ ga le wu.
Fenyinyi ƒe agba:
Fe siwo katã wodo le ame ƒe fetu nu. Fenyinyi fũ ate ŋu anye afɔku.
Insiɔrans:
Nubabla si naa ga takpɔkpɔ tso nusiwo bu, abe afɔku alo nunɔamesiwo dome gbegblẽ ene me, ɖe ga si woxena ɖe eta ta.
Nugblẽfexeɖoɖo ƒe Fetu:
Ga home si woxe ɖe nugblẽfexeɖoɖo ta. Enye ga si woatsɔ akpɔ ame ta tso afɔkuwo me.
Adzɔxexe:
Ga si wòle be ame ɖekaɖekawo kple dɔwɔƒewo naxe na dziɖuɖua be woatsɔ akpɔ dukɔa ƒe dɔwɔnawo gbɔ.
Kpekpeɖeŋunana:
Dziɖuɖua ƒe gakpekpeɖeŋu si woɖo be woado alɔ ame ɖekaɖekawo alo dɔwɔƒe aɖewo koŋ.
Gazazã si Woɖo Ðe Ðoɖo Nu:
Gazazã siwo metrɔna ɣleti sia ɣleti o, abe aƒexɔfetu ene.
Gazazã si Trɔna:
Gazazã siwo toa vovo le alesi wozãe nu, abe elektrikŋusẽ alo gas ƒe fewo ene.
Break-Even ƒe Teƒe:
Nudzadzra ƒe seƒe si asitsaha aɖe xea eƒe gazazãwo katã, viɖe alo nugblẽfe aɖeke manɔmee.
Dzudzɔxɔxɔledɔme ƒe Ðoɖo:
Ga si wodzra ɖo ɖi be woatsɔ akpɔ ga ne ame aɖe dzudzɔ dɔwɔwɔ.
Adzɔxexe:
Ŋusẽ si adzɔxexe kpɔna ɖe ame ɖeka ƒe fetu alo dɔwɔƒe aɖe ƒe viɖe dzi.
Akɔntabubu Veviwo:
Gakpɔkpɔ kple gazazãwo ŋɔŋlɔ ɖi be woatsɔ alé ŋku ɖe ga ŋu ahawɔ nyametsotso siwo ŋu wonya nu tsoe.
Gadzraɖoƒe
Gbesiagbe ganyawo ŋuti ɖoɖowo
Gadodo:
Ga si wodo le gadzraɖoƒe alo gadzikpɔƒe aɖe, si wòle be woaxe kple deme le ɣeyiɣi aɖe si woɖo ɖi me.
Adzodamɔnu:
Ametafatafa ƒe ɖoɖo si wowɔ be woatsɔ aflu amewo, eye zi geɖe la, woƒe taɖodzinue nye be woafi ga alo ame ŋutɔ ƒe ganyawo ŋuti nyatakakawo.
Kpekpeɖeŋugbalẽvi ƒe PIN:
Ame ŋutɔ ƒe dzesidexexlẽdzesi si wozãna tsɔ ɖea mɔ ɖe asitsatsa ŋu le ATM alo fexexe ƒe dɔwɔƒewo.
CVV/CVC (Karɖi ƒe Kpeɖodzi ƒe Asixɔxɔ / Kpekpeɖeŋugbalẽvi ƒe Kpeɖodzi ƒe Kɔda):
Dedienɔnɔ ƒe dzesi si me xexlẽdzesi 3 le si le debit alo credit card ƒe megbe, si wozãna tsɔ ɖoa kpe asitsatsa dzi, vevietɔ le Internet dzi. Ekpena ɖe ame ŋu be woakpɔ ame ta tso ametafatafa me to egbɔkpɔkpɔ be agbalẽvi ŋutɔŋutɔ le amesi le ga xem la si ŋutɔŋutɔ me.
Asitsatsa suewo
Gbesiagbe dɔdzikpɔkpɔ ƒe ɖoɖowo
Dɔwɔƒe Suewo kple Tsitrenuwo:
Dɔwɔƒe siwo ƒe dɔwɔlawo kple gakpɔkpɔ ƒe xexlẽme seɖoƒe li na, siwo le sue wu dɔwɔƒe gãwo. SME-wo le vevie na ganyawo ƒe ŋgɔyiyi kple dɔwɔwɔ.
Asitsatsa ƒe dɔwɔwɔ:
Alesi wowɔa asitsaha aɖe hekpɔa edzi be woaxɔ asitsatsa ƒe mɔnukpɔkpɔwo alo akpɔ kuxi aɖewo koŋ gbɔ.
Asi si Woɖo Tae:
Amesiwo ate ŋu ava zu asisiwo ƒe ƒuƒoƒo aɖe koŋ si dɔwɔƒea dina be yeasubɔ, si wotsɔa woƒe nuhiahiãwo alo nusiwo wolɔ̃na dea dzesii.
Dɔwɔwɔ ƒe Gazazãwo:
Gazazã siwo hiã na dɔwɔƒea ƒe gbesiagbedɔwo wɔwɔ, abe fetu, aƒexɔfetu, kple nuzazãwo ene.
Adzɔnu ƒe Ðoƒe:
Alesi dɔwɔƒe aɖe dea vovototo eƒe adzɔnuwo alo dɔwɔnawo me tso eƒe hoʋlilawo tɔ gbɔ be yeatsɔ awɔ nɔnɔmetata alo asixɔxɔ aɖe koŋ le asisiwo ƒe susu me.
Asixɔxɔ ƒe Nyagbɔgblɔ:
Nya si me kɔ si ɖe nusita wòle be asisi natia dɔwɔƒea ƒe adzɔnu alo dɔwɔna wu hoʋlila tɔ.
Dzidzenu 2 lia
Mɔ̃ɖaŋu alo nya tɔxɛ siwo wozãna zi geɖe le dɔnyala ƒe ganyawo me.
Ga zazã
Gbesiagbe ganyawo ŋuti ɖoɖowo
Ðetsɔleme si Wotsɔ Ðo Ðe Eme:
Deme si ƒoa ƒu ɖe ga home gbãtɔ kple deme si wokpɔ xoxo siaa dzi. Ele abe deme xɔxɔ ɖe deme dzi ene.
Ðetsɔleme bɔbɔe:
Deme si wobu ɖe ga home gbãtɔa ko dzi, eye wometsɔ deme si wokpɔ va yi kpee o.
Gᴐmedzeƒe:
Ne womexe fe ɖe game dzi o, si ate ŋu ana woahe to na ame alo agblẽ ŋkɔ nyui si le ame ŋu le ganyawo gome.
Break-Even ƒe Teƒe:
Nudzadzra ƒe seƒe si dɔwɔƒe aɖe xea eƒe gazazãwo katã evɔ mekpɔa viɖe alo bu o.
Gadede Asi ƒe Dɔwɔƒe:
Gadede asi vovovo siwo wolé ɖe asi be woatsɔ akaka afɔku la ƒe ƒuƒoƒo.
Nu vovovowo wɔwɔ:
Aɖaŋu si woatsɔ aɖe afɔku dzi akpɔtɔ to gadede nunɔamesi alo akpa vovovowo me.
Trᴐ gbᴐ:
Viɖe si wokpɔna tso gadede asi me. Ne ède ga 100 eye nègaxɔ 110 la, ke wò gakpɔkpɔ nye 10.
Kpeɖodzinana:
Ganyawo ŋuti nuŋlɔɖiwo me toto be woakpɔ egbɔ be nusianu de pɛpɛpɛ eye wòwɔ ɖe ɖoɖowo dzi.
Asitsatsa suewo
Gbesiagbe dɔdzikpɔkpɔ ƒe ɖoɖowo
Nuku ƒe Fiadu:
Ga si woadzɔ le gɔmedzedzea me hiã hafi woate ŋu adze asitsadɔ aɖe gɔme, eye woaxe gazazãwo abe dɔwɔnuwo, mɔɖegbalẽwo, kple senyawo ene.
Asitsatsa Ŋuti Ðoɖowɔɖi:
Nuŋlɔɖi si me wogblɔ dɔwɔƒea ƒe taɖodzinuwo, aɖaŋuwo, adzɔnuwo, dɔwɔnawo, kple ganyawo ŋuti nyagblɔɖiwo tsitotsito.
Nuzazãwo ƒe Kɔsɔkɔsɔ:
Dɔwɔƒewo kple ame ɖekaɖekawo ƒe kadodo si naa adzɔnuwo kple dɔwɔna siwo hiã be asitsatsa la nate ŋu awɔ dɔ.
Break-Even ƒe Numekuku:
Gaŋutiɖoɖo si dea dzesi ɣeyiɣi si me gakpɔkpɔ bliboa axe gazazãwo katã, evɔ makpɔ viɖe alo nugblẽfe aɖeke o.
Gazazã Ŋuti Ðoɖowɔwɔ:
Alesi wowɔa ŋkuléle ɖe dɔwɔƒe aɖe ƒe ga si gena ɖe eme kple esi dona ŋu, edzroa eme, eye wowɔa eŋudɔ nyuie wu. Dɔdzikpɔkpɔ nyuie o ate ŋu ahe gazazã ƒe kuxiwo vɛ.
Nudzraɖoƒewo Dzikpɔkpɔ:
Alesi wobiaa dɔwɔƒe aɖe ƒe adzɔnuwo, wodzraa wo ɖo, eye wozãa wo be woatsɔ akpɔ asisiwo ƒe didi gbɔe evɔ womakpɔ wo dzi fũu o.
Dɔwɔƒe ƒe Fiadu:
Ga si li be woatsɔ axe dɔwɔƒea ƒe gbesiagbedɔwo, si ana be gakpɔkpɔ kple gazazãwo da sɔ nyuie.
Nudzadzra ƒe Nyagblɔɖi:
Akɔntabubu le etsɔme nudzadzra ŋu si wotu ɖe ŋutinya me nyatakakawo, asitsatsa ƒe nɔnɔmewo, kple dzesi bubu siwo fia mɔ asitsatsa ŋuti nyametsotsowo dzi.
Lean na dɔwɔƒe yeyewo:
Asitsatsa ƒe mɔnu aɖe ku ɖe adzɔnu alo dɔwɔnu aɖe ƒe ŋgɔyiyi kabakaba, eƒe dodokpɔ le asi me, kple eƒe ŋgɔyiyi si wotu ɖe asisiwo ƒe nyaŋuɖoɖo dzi ŋu.
Adzɔxexe ƒe Sedziwɔwɔ:
Se ƒe agbanɔamedzi siwo katã ku ɖe adzɔxexe ŋu dzi wɔwɔ, siwo dometɔ aɖewoe nye VAT, gakpɔkpɔ ƒe adzɔ, alo hadomededienɔnɔ ƒe nudzɔdzɔwo ŋɔŋlɔ ɖe game dzi kple wo xexe.
Mawudɔla si de ga asi na ame:
Ame ɖeka si naa gakpekpeɖeŋu dɔwɔƒe sue aɖe alo dɔwɔƒe yeye aɖe ɖe fe si wònyi alo fe si woate ŋu atrɔ ta.
Amehawo ƒe gadodo:
Ga sue aɖe dzɔdzɔ tso ame gbogbo aɖewo gbɔ, zi geɖe to Internet dzi nyatakakadzraɖoƒewo dzi, be woatsɔ akpɔ ga na dɔ alo dɔwɔƒe aɖe.
Trɔ asi le eŋu:
Asitsatsa ƒe mɔnu alo adzɔnu siwo wotsɔna naa amewo ƒe tɔtrɔ le asitsalawo ƒe nyaŋuɖoɖo alo didi ƒe tɔtrɔ ta.
Dodo le eme ƒe Aɖaŋu:
Ðoɖo si ɖea mɔ na dɔwɔƒea ɖolawo alo gadelawo be woado le dɔwɔƒea me, le kpɔɖeŋu me to nudzadzra, wo ƒoƒo ƒu ɖekae, alo IPO dzi..
Gadzraɖoƒe
Gbesiagbe ganyawo ŋuti ɖoɖowo
Ɣeyiɣi aɖe ƒe Gadede Gadzraɖoƒe (DAT) alo Gadede Gadzraɖoƒe ƒe Ðaseɖigbalẽ (CD):
Gadzraɖoƒe ƒe mɔnu si me nèlɔ̃ be yemaka asi yeƒe ga ŋu hena ɣeyiɣi aɖe o. Le esia teƒe la, gadzraɖoƒea naa deme si lolo wu wò.
Ga si wokpɔna ɖaa ƒe dedienɔnɔgbalẽviwo:
Gadede asi, abe gaxɔgbalẽvi aɖewo ene, siwo xea ga home ma ke na wò edziedzi.
Gaxɔgbalẽvi:
Ne èdo ga na dɔwɔƒe alo dziɖuɖu aɖe, si do ŋugbe be yeatsɔ deme axe na wò le ɣeyiɣi aɖe megbe.
Mamã (Akpa Habɔbɔ):
Ƒle dɔwɔƒe aɖe ƒe akpa sue aɖe. Ne dɔwɔƒea wɔ dɔ nyuie la, àte ŋu akpɔ ga.
Ga si woama:
Dɔwɔƒea ƒe viɖewo ƒe akpa aɖe si woxe na ame siwo si eƒe gomewo le.
Mutual fund:
Amewo ƒe ƒuƒoƒo aɖe ƒoa woƒe ga nu ƒu tsɔ ƒlea ga geɖe, abe gaxɔmenu alo gaxɔgbalẽviwo ene.
Duta Ganyawo ƒe Asi (Forex):
Asi si me amewo ɖɔlia ga ɖeka kple bubu, abe dɔlar ɖe euro ene.
Deme ƒe kaka:
Vovototo si le deme si gadzraɖoƒewo xɔna ne wodo ga kple deme si woxena na gadzralawo dome.
Kpekpeɖeŋunaƒe ƒe Dzesi:
Xexlẽdzesi si ɖea alesi ame kpɔ ga dzi va yi fiana. Dodolawo zãnɛ tsɔ tsoa nya me nenye be yewoate ŋu aka ɖe yewo dzi be yewoaxe ga si wodo na yewo.
Nusiwo woatsɔ axe fe ɖe eta:
Nu xɔasi aɖe si nèdo ŋugbe be yeatsɔ ana amesi do ga na wò ne màte ŋu axe fe si nèdo, abe ʋu alo aƒe ene o.
Nuŋlɔɖi:
Alesi gadzraɖoƒe alo nugblẽfexeha aɖe tona bua eŋu nenye be ele dedie be woado ga alo nugblẽfexeɖoɖo na ame aɖe, le woƒe ganyawo nu.
Nugblẽfexeɖoɖo gbugbɔgawɔ:
Nugblẽfexeɖoɖo na nugblẽfexehawo, si kpɔa wo ta tso fe gbogbo aɖewo ŋutɔ, abe esiwo dona tso dzɔdzɔmefɔkuwo me ene, me.
Ga si woate ŋu aƒle ƒe xexlẽme:
Dzesi si ɖoa kpe edzi be ga alo nunɔamesi siwo woate ŋu atrɔ bɔbɔe le dɔwɔƒe aɖe si be wòatsɔ axe fe siwo wònyi le ɣeyiɣi kpui aɖe me hã.
Hedge Fund:
Gaxɔ aɖe si ƒoa kesinɔtɔwo ƒe ga nu ƒu, te ŋu wɔ ɖeka te ŋu kpɔ viɖe geɖe, eye ɣeaɖewoɣi la, eɖoa afɔku gã aɖe me.
Kpekpeɖeŋugbalẽvi ƒe chip:
Microprocessor si wotsɔ de debit kple credit cardwo me si doa dedienɔnɔ ɖe ŋgɔ to asitsatsa ŋuti nyatakakawo ɣla me eye wòɖea ametafatafa ƒe afɔkua dzi kpɔtɔna.
Kpekpeɖeŋugbalẽvi ƒe Nyagbegbɔgblɔ:
Dedienɔnɔ ƒe dɔwɔnu si wozãna na asitsatsa to Internet dzi alo asitelefon dzi gadzraɖoƒe tsɔ ɖoa kpe agbalẽvixɔla ƒe amenyenye dzi.
Bankrupcy:
Se ƒe ɖoɖo si dzi ame ɖeka alo dɔwɔƒe aɖe tona gblɔna be yewomegate ŋu xea yewoƒe fewo o, si ate ŋu ana woaɖe nunɔamesiwo ɖa alo atrɔ asi le fexexe ŋu le ʋɔnudrɔ̃ƒe ƒe dzikpɔkpɔ te.
Dzidzenu 3 lia
Nya deŋgɔ siwo ku ɖe ganyawo ŋuti ɖoɖowɔwɔ, gazazã ɖe mɔ gbegblẽ nu (AML), sedziwɔwɔ, fintech kple dijitaal ganyawo ŋu.
Wɔ avu kple gazazã ɖe mɔ gbegblẽ nu:
Gbesiagbe ganyawo ŋuti ɖoɖowo
Gazazã le mɔ gbegblẽ nu:
Alesi woɣlaa ga si mele se nu o ƒe dzɔtsoƒe be wòadze abe ɖe woxɔe le se nu ene.
Dɔwɔna si ŋu ɖikeke le ƒe Nyatakaka:
Nyatakaka si gadzraɖoƒewo alo dɔwɔƒewo ɖona ɖe dziɖuɖumegãwo ne wokpɔ asitsatsa siwo mebɔ o alo esiwo ŋu ɖikeke le.
Nya Wò Asitsalawo (KYC):
Afɔ siwo dɔwɔƒewo ɖena tsɔ léa ŋku ɖe woƒe asisiwo ƒe amenyenye ŋu be woakpɔ egbɔ be womekpɔ gome le nuwɔna siwo mele se nu o me o.
Viɖekpɔkpɔ ƒe Aƒetɔ:
Ame si tɔe asitsaƒe alo gakɔnta le ŋutɔŋutɔ alo kpɔa edzi, ne agbalẽawo le ame bubu ƒe ŋkɔ me gɔ̃ hã.
Shell dɔwɔƒe:
Dɔwɔƒe si li le pepa dzi ko eye mewɔa asitsadɔ ŋutɔŋutɔ aɖeke o. Zi geɖe la, wozãnɛ tsɔ ɣlaa ga alo sina le adzɔxexe nu.
Ame Si Woɖe Ðe Go Le Dunyahenyawo Me (PEP):
Ame si le dziɖuɖu ƒe ɖoƒe kɔkɔ aɖe alo amesi kpɔ ŋusẽ ɖe amewo dzi vevie, si ate ŋu ana woaƒo wo ɖokui ɖe nufitifitiwɔwɔ alo ametafatafa me.
Tohehewo ƒe Ŋkɔwo:
Ame ɖekaɖekawo alo habɔbɔ siwo wode se ɖe asitsatsa nu le nuwɔna siwo mele se nu o alo dedienɔnɔ ƒe afɔkuwo ta ƒe ŋkɔwo.
Asitsalawo ƒe veviedodonu si sɔ:
Alesi wowɔa asisi aɖe ƒe nɔnɔme kple dɔwɔnawo me toto be woakpɔ egbɔ be womekpɔ gome le gazazã ɖe mɔ gbegblẽ nu me o.
Asitsatsa Ŋuti Kpɔkpɔ:
Ðoɖo si gadzraɖoƒewo zãna tsɔ léa ŋku ɖe asisiwo ƒe asitsatsa ŋu hedea dzesi nuwɔna ɖesiaɖe si mebɔ o si ate ŋu afia be wowɔ nu si mele se nu o.
Ðoɖo si Tsi Tre Ðe Gazazã Ŋu:
Se kple ɖoɖo siwo dzi dɔwɔƒe aɖe zɔna ɖo tsɔ dea dzesi gazazã ɖe mɔ gbegblẽ nu ƒe dɔwɔnawo hexea mɔ ɖe wo nu..
FINTECH
Nya siwo ku ɖe gbesiagbe ganyawo ŋuti mɔ̃ɖaŋununya ƒe dɔwɔnawo ŋu
Fintech:
"Ganyawo" kple "mɔ̃ɖaŋununya" ƒe ƒuƒoƒo, si fia dɔwɔƒe siwo zãa mɔ̃ɖaŋununya tsɔ naa ganyawo ŋuti dɔwɔnawo le mɔ yeyewo nu. Fintechs ƒe taɖodzinue nye be yewoana ganyawo nawɔ kabakaba, woƒe asi bɔbɔ, eye woate ŋu akpɔ wo bɔbɔe wu.
Digitál Gakotoku:
Asitelefon dzi dɔwɔnu alo Internet dzi dɔwɔnu si dzraa fexexe ŋuti nyatakakawo ɖo eye wònaa ezãlawo te ŋu xea fe dedie ga alo kaɖiwo, abe Apple Pay alo Google Wallet ene, mazãmazãe.
Blockchain:
Digitál ledger si woɖe ɖe vovo si ŋlɔa asitsatsa le kɔmpiuta geɖe dzi, si kpɔa egbɔ be dedienɔnɔ kple nuwɔwɔ le gaglãgbe evɔ mehiã be domenɔlawo nanɔ anyi o. Wozãnɛ zi geɖe na cryptocurrencies.
Cryptocurrency:
Digitál ga si zãa nya ɣaɣlawo tsɔ kpɔa asitsatsa ta. Ewɔa dɔ le eɖokui si le gadzraɖoƒe gã aɖe gbɔ. Bitcoin kple Ethereum nye kpɔɖeŋu xɔŋkɔwo.
Hatiwo Dome Gadodo::
Mɔnu si dzi ame ɖekaɖekawo doa ga na ame bubuwo tẽ to Internet dzi mɔnu aɖe dzi, eye wotoa gadzikpɔƒe xoxowo ŋu.
Robo-aɖaŋuɖola:
Mɔ̃ si wowɔna le wo ɖokui si si naa ganyawo ŋuti aɖaŋuɖoɖo alo gadodo dzikpɔkpɔ kple amegbetɔ ƒe nudede nyawo me suetɔ kekeake, si zãa akɔntabubuwo tsɔ wɔa gaxɔmenu vovovowo hekpɔa edzi.
Gadzraɖoƒe si Woʋuna:
Ðoɖo si me gadzraɖoƒewo ma asisiwo ŋuti nyatakakawo kple dɔwɔƒe bubuwo to API dzi, si wɔnɛ be nuƒlelawo te ŋu kpɔa ganyawo ŋuti dɔwɔnawo tso dɔwɔƒe vovovowo gbɔ le mɔnu ɖeka dzi.
Amehawo ƒe gadodo:
Gadodo ƒe mɔnu si bia be woaƒo ga sue aɖe nu ƒu tso ame gbogbo aɖewo gbɔ, zi geɖe la, to Internet dzi, atsɔ akpɔ ga na dɔ aɖe alo dɔwɔƒe aɖe.
Neobank:
Digitál gadzraɖoƒe 100% si wɔa dɔ le internet dzi ɖeɖeko, si naa dɔwɔnawo abe gaxɔgbalẽvi siwo li fifia kple gadodo ene, alɔdzedɔwɔƒe ŋutɔŋutɔwo manɔmee.
Smart Contract:
Nubabla si wowɔna le eɖokui si si ƒe nyawo woŋlɔna tẽ le kɔpi me le blockchain dzi. Ewɔa nuwɔna siwo ŋu wowɔ ɖoɖo ɖo le se siwo woɖo do ŋgɔ nu le eɖokui si, si wɔnɛ be domenɔlawo ƒe hiahiã dzi ɖena kpɔtɔna.
Ganyawo Ŋuti Nusɔsrɔ̃ Kple Dedienɔnɔ Ŋuti Aɖaŋuɖoɖowo
-
Mègama wò PIN gbeɖe o – Na wò kaɖi ƒe PIN nanye nya ɣaɣla eye mègaŋlɔe ɖe afisi ame bubuwo ate ŋu akpɔe le o.
-
Mègagblɔ wò CVV/CVC o – Mele be woama xexlẽdzesi 3 si le wò gadzraɖoƒegbalẽvi ƒe megbe gbeɖe o, vevietɔ le Internet dzi alo to telefon dzi.
-
Kpɔ nyuie le telefon alo e-mail ƒe ametafatafa ŋu – Gadzraɖoƒewo mabia wò PIN, nyagbe si wozãna zi ɖeka (OTP), alo akɔntabubu ŋuti nyatakakawo to telefon, e-mail, alo text message dzi gbeɖe o.
-
Kpɔ ATM-wo ɖa – Hafi nàde wò kaɖia me la, kpɔ egbɔ be mɔ̃ siwo ŋu ɖikeke le alo akpa siwo le gbadzaa mele eme o be nàƒo asa na skimming ametafatafa.
-
Zã nyagbe sesẽwo na gadzraɖoƒe le internet dzi – Ƒo asa na nyagbe ɣaɣla siwo woate ŋu asusu bɔbɔe abe "123456" alo wò dzigbezã ene.
-
Na asitsatsa ŋuti nuxlɔ̃amewo nawɔ dɔ – Ðo SMS alo email nyatakakawo be nàlé ŋku ɖe wò gadzraɖoƒe ƒe asitsatsa ŋu le ɣeyiɣi ŋutɔŋutɔ me.
-
Kpɔ nyuie ne èle nu ƒlem le Internet dzi – Ŋlɔ wò gadzraɖoƒe ŋuti nyatakakawo ɖe nyatakakadzraɖoƒe siwo le dedie ko (di "https://" kple gaƒoɖokui aɖe le adrɛs ƒe akpaa dzi).
-
Mègado wò gadzraɖoƒegbalẽvi na ame bubuwo o – Wòe akpɔ asitsatsa siwo katã wowɔ kple wò kaɖi la dzi.
-
Mivuvu wò gadzraɖoƒegbalẽviwo kple gaxɔgbalẽviwo – Takpɔ ɖokuiwò ta tso amenyenye ƒe fifi me to gagbalẽwo ŋeŋe hafi nàtsɔ wo aƒu gbe.
-
Ka nya ta tso wò kaɖi ƒe bu alo fifi ŋu enumake – Te ɖe wò gadzraɖoƒe ŋu ne ènya de dzesii be yeƒe kaɖia bu ko be nàxe mɔ ɖe eŋudɔwɔwɔ le ametafatafa me nu.